Albizia lenkoranica
Albizia lenkoranica, ook wel bekend als de lankaran albizia, is een opvallende bladverliezende boom of grote struik uit de vlinderbloemenfamilie. Hij onderscheidt zich door zijn luchtige, kantachtige blad en delicate, pluizige bloemtrossen. In de cultuur wordt hij ook wel lankaran acacia genoemd, hoewel hij biologisch gezien niet verwant is aan echte acacia's. Deze plant wordt veel gebruikt in siertuinen vanwege zijn elegante uiterlijk en vermogen om een relatief breed scala aan klimaten te verdragen.
Etymologie van de naam
De geslachtsnaam Albizia werd gegeven ter ere van Filippo del Albizzi, een 18e-eeuwse Italiaanse natuuronderzoeker die enkele leden van het geslacht in Europa introduceerde. De soortnaam Lenkoranica wordt geassocieerd met de geschiedenis van de ontdekking en groei ervan in de regio Lankaran (Zuid-Azerbeidzjan), van waaruit de plant in botanische collecties werd geïntroduceerd. De plant werd verder bekend als "Lankaran Acacia" vanwege de visuele gelijkenis met acacia en de naam van de regio van herkomst.
Levensvorm
In het wild heeft de lankaran albizia vaak de vorm van een kleine boom die 6 tot 10 meter hoog wordt. De boom heeft meestal één hoofdstam, hoewel er af en toe exemplaren met meerdere stammen worden aangetroffen die zich vlak bij de grond splitsen. De kroon is meestal parapluvormig of spreidend, waardoor een visueel effect ontstaat van een kanten, "paraplu-achtige" bedekking.
De hoogte en vorm hangen bij de teelt grotendeels af van de snoeimethode en de klimatologische omstandigheden. Indien nodig kan de albizia lankaran tot een struik worden gevormd, vooral als de top regelmatig wordt gesnoeid. Deze flexibiliteit, gecombineerd met de aantrekkelijke bloemtrossen, maakt de plant populair in tuinontwerpen.
Familie
Lankaran albizia behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae), die zowel kruidachtige als houtachtige vormen omvat die gekenmerkt worden door peulvruchten en een kenmerkende bloemstructuur (vlinderachtigen in de onderfamilie Mimosoideae, waartoe albizia behoort). Deze familie omvat belangrijke landbouw- en sierplanten (erwten, bonen, acacia, robinia).
Leden van de vlinderbloemigenfamilie hebben vaak het vermogen om stikstof te binden via symbiotische bacteriën in wortelknolletjes. Deze eigenschap is minder uitgesproken bij Albizia lenkoranica, maar de algemene kenmerken – samengestelde (veerachtige) bladeren die typisch zijn voor mimosa's en de bloemtrosvorm – wijzen op de verwantschap met andere vlinderbloemigen.
Botanische kenmerken
De bladeren van de lankaran albizia zijn samengesteld, vaak tot 20 cm lang, verdeeld in vele kleine blaadjes die 's nachts of onder stress vouwen. De bloemen zijn verzameld in pluizige trosvormige trossen (soms bolvormig), bestaande uit lange, draadachtige meeldraden in tinten roze, wit of rozewit. Deze "zijdeachtige" meeldraden geven de plant zijn algemene naam, "zijdeboom".
Na de bloei vormen zich platte peulen van 10-15 cm lang, die meerdere zaden bevatten. De peulen rijpen doorgaans in de late zomer tot vroege herfst, verkleuren bruin en splijten uiteindelijk open om de zaden los te laten. De stam en takken van jonge planten zijn glad, maar naarmate de plant ouder wordt, kan de schors ruwer worden.
Chemische samenstelling
De vrucht en bladeren van de lankaran albizia bevatten diverse fenolische verbindingen, flavonoïden en tannines. Ook eiwitten en koolhydraten die typisch zijn voor peulvruchten zijn aanwezig. De zaden zijn rijk aan opgeslagen voedingsstoffen die nodig zijn voor de kieming. Sommige studies wijzen op de aanwezigheid van verbindingen met antioxiderende en mogelijk ontstekingsremmende eigenschappen, hoewel het officiële medicinale gebruik van de plant niet is bevestigd.
Oorsprong
Het geslacht Albizia komt van nature voor in tropische en subtropische gebieden van de Oude Wereld: Afrika, Azië, inclusief het Middellandse Zeegebied en de Kaukasus. Albizia Lenkoranica werd, zoals de naam al doet vermoeden, oorspronkelijk ontdekt en beschreven in de regio Lankaran (Zuid-Azerbeidzjan), maar is ook te vinden in Iran en andere regio's met een geschikt klimaat.
Als sierplant werd de albizia lankaran geïntroduceerd in verschillende landen waar het klimaat de boom toelaat te overwinteren zonder strenge vorst. Hij is gevestigd langs de Zwarte Zeekust van de Kaukasus, op de Krim en in sommige mediterrane gebieden, waar hij een populair element is geworden in park- en tuinaanleg.
Gemakkelijk te kweken
Voor tuinders in gematigd warme streken is de lankaran albizia relatief gemakkelijk te kweken, mits deze voldoende zonlicht, goed gedraineerde grond en matige vochtigheid krijgt. Jonge zaailingen kunnen echter gevoelig zijn voor extreme vorst, dus in koudere streken wordt de boom alleen in beschermde kassen of vergelijkbare constructies gekweekt.
Bij het planten is het belangrijk om rekening te houden met de potentiële grootte van de boom en voldoende ruimte te bieden voor het wortelstelsel en de kroon. Geef in de eerste jaren vaker water om de plant te helpen aanslaan, waarna hij goed bestand is tegen droogte. Regelmatige bemesting bevordert een snelle scheutgroei.
Soorten en variëteiten
Het geslacht Albizia omvat enkele tientallen soorten, waaronder de albizia lenkoranica (Lankaran Albizia) als een van de meest gekweekte soorten wordt beschouwd, samen met de nauw verwante albizia julibrissin, die door sommige auteurs als synoniem wordt beschouwd. In de sierteelt worden diverse vormen en hybriden met verschillende meeldradenkleuren aangetroffen, hoewel er niet veel specifieke commerciële variëteiten zijn.
Albizia lenkoranica
Albizia julibrissin
Maat
In gunstige klimaten kan de lankaran albizia een hoogte bereiken van 6 tot 10 meter, en soms zelfs meer, met een brede, platte, parapluvormige kroon. Dit creëert het effect van een delicate top die aangename halfschaduw op de standplaats biedt. In beperkte ruimte of in koudere klimaten is de hoogte doorgaans lager (2 tot 4 meter).
De kroon is vaak vrij spreidend, met een diameter van 3 tot 5 meter of meer bij volwassen exemplaren. Door snoei en vormgeving kan de grootte van de boom in zowel de breedte als de hoogte worden aangepast aan de landschapsbehoeften.
Groeisnelheid
Jonge zaailingen kunnen onder optimale omstandigheden (warmte, zonlicht, regelmatige watergift) een matige groei vertonen (ongeveer 30-50 cm per seizoen). Bij oudere bomen neemt de groeisnelheid af en groeit de boom jaarlijks ongeveer 15-25 cm.
De groei wordt beïnvloed door de bodemkwaliteit, de beschikbaarheid van licht en water, en voedingsstoffen. Onder slechte omstandigheden (slechte drainage, gebrek aan sporenelementen, overmatige schaduw) kan de jaarlijkse groei minimaal zijn, wat vaak resulteert in een onregelmatige bloei en een verminderde sierwaarde.
Levensduur
In het wild kan de albizia lankaran 50 jaar of langer leven, met een overvloedige bloei op volwassen leeftijd (ongeveer 3-5 jaar). In cultuur behouden veel exemplaren hun vitaliteit en sierwaarde 20-30 jaar, vooral als er verjongende snoei wordt toegepast en de boom in goede fytosanitaire conditie wordt gehouden.
Na verloop van tijd kunnen oudere bomen te maken krijgen met stamschade, rot en verminderde bloeiintensiteit. Goede verzorging – inclusief vochtbeheersing, bemesting en tijdige snoei – helpt echter om albizia zo lang mogelijk in goede conditie te houden.
Temperatuur
Lankaran albizia gedijt het beste in een warm subtropisch klimaat en verdraagt de zomerhitte (rond de 30 °C en hoger) goed, mits er voldoende water wordt gegeven. De optimale temperatuur voor een krachtige groei is 20-25 °C.
In de winter is de koudetolerantie beperkt: vorst onder de -15 °C kan dodelijk zijn voor jonge zaailingen. Volwassen bomen, met dikke stammen en een ontwikkeld wortelstelsel, kunnen korte temperaturen tot -18 °C verdragen, maar het risico op takbeschadiging en verminderde bloei in de toekomst is groot. In koudere streken wordt de groei belemmerd en heeft de plant speciale bescherming nodig.
Vochtigheid
Een gematigde luchtvochtigheid (40-60%) is voldoende voor de normale groei van lankaran albizia buiten. Een vochtig kustklimaat bevordert een snellere groei en een overvloedige bloei. In een droog continentaal klimaat kan frequent sproeien (in een kas) of vaker water geven nodig zijn.
De plant heeft geen hoge luchtvochtigheid nodig, maar bij extreem droge lucht kunnen de bladpunten uitdrogen en kunnen de knoppen afvallen. Als je de plant binnen kweekt, kun je de benodigde microvochtigheid behouden door regelmatig te besproeien of een luchtbevochtiger te gebruiken.
Verlichting en plaatsing in een kamer
Fel zonlicht of lichte halfschaduw is optimaal. Voor buitenkweek worden open, zonnige plekken met lichte schaduw in de middaguren aanbevolen om stress door extreem hoge temperaturen te voorkomen. Voor binnenkweek (wat vrij zeldzaam is voor deze soort) kiest u een vensterbank op het zuiden of zuidwesten, waarbij u de schaduw indien nodig aanpast.
Gebrek aan licht leidt tot langwerpige scheuten, zwakke bloemknopvorming en minder decoratieve bladeren. Om dit te compenseren, kan kweeklampen worden gebruikt, vooral in de winter op noordelijke breedtegraden. De plant in de warme maanden naar buiten verplaatsen (balkon, terras) is een goede manier om hem de nodige dosis direct zonlicht te geven.
Bodem en substraat
Lankaran albizia heeft lichte, lucht- en waterdoorlatende grond nodig met een licht zure reactie (pH 5,5-6,5). In de volle grond kan dit vruchtbare leemgrond met goede drainage zijn of een zandige, leemhoudende ondergrond verrijkt met organisch materiaal (mest, compost).
Bij het kweken in een container bestaat het substraat uit:
- Graszode grond (2 delen)
- Bladgrond (1 deel)
- Turf (1 deel)
- Zand of perliet (1 deel)
Op de bodem van de pot moet een drainagelaag van 2–3 cm dik worden aangebracht (geëxpandeerde klei, grind). Dit voorkomt wortelrot door overmatig water geven.
Water geven
Geef Lankaran albizia tijdens de actieve groei (lente en zomer) regelmatig water en houd de grond matig vochtig. Het is niet aan te raden de grond dieper dan 2-3 cm te laten uitdrogen, omdat jonge wortels dan last kunnen krijgen van vochtgebrek. Wateroverlast, vooral bij koud weer, is echter zeer gevaarlijk omdat het wortelrot kan veroorzaken.
In de winter, als de plant wat blad verliest of in rust gaat, moet de watergift worden verminderd. Bij binnenkweek bij temperaturen van 15-18 °C moet de grond elke 7-10 dagen worden bewaterd. Zorg er daarbij voor dat het substraat niet te nat wordt.
Bemesting en voeding
Om een rijke groei en bloei te bevorderen, bemest u albizia van de lente tot de zomer (elke 2-3 weken) met complexe minerale meststoffen of organische infusies (stalmest, humus). Meststoffen rijk aan fosfor en kalium kunnen worden gebruikt, omdat deze de bloei stimuleren en de scheuten versterken.
De toepassingsmethode kan bestaan uit het bewateren van de wortels met een meststofoplossing of het strooien van korrels aan de oppervlakte, die vervolgens in de bovenste laag van de grond worden verwerkt. In de herfst en winter wordt de bemesting geminimaliseerd of volledig stopgezet om de plant de kans te geven te rusten voor de nieuwe groeicyclus.
Bloei
Lankaran albizia produceert opvallende, pluizige bloemtrossen in de vorm van "ballen" of trossen, waarin de talrijke draadachtige meeldraden de hoofdrol spelen, in tinten roze, wit of rozewit. De bloeiperiode valt meestal midden in de zomer of vroege herfst, afhankelijk van de klimaatzone.
In warmere streken kan de bloei enkele weken aanhouden en de lucht vullen met een lichte geur. Met de juiste verlichting en verzorging kan albizia uitbundig bloeien en de tuin of kas verfraaien.
Voortplanting
Lankaran albizia wordt vermeerderd door middel van zaad en stekken. Zaden (van de peulen) worden in het voorjaar gezaaid in een losse ondergrond (een mengsel van zand en turf) bij een temperatuur van 20-25 °C. De kieming vindt plaats binnen 2-3 weken, waarbij voldoende licht en water nodig zijn. De bloei kan echter enkele jaren op zich laten wachten.
De vegetatieve vermeerdering vindt plaats door in de eerste helft van de zomer halfverhoute stekken van 10-15 cm lang te gebruiken. Deze worden geplant in een vochtig mengsel van turf en zand, op een temperatuur van 22-25 graden Celsius.
24°C met regelmatige besproeiing. De wortelvorming duurt 3-4 weken, waarna de gewortelde stekken in potten kunnen worden verplant.
Seizoensgebonden kenmerken
In het voorjaar begint de actieve groei met bladvorming en, onder gunstige omstandigheden, knopvorming. In deze periode is het belangrijk om de watergift te verhogen en te beginnen met bemesten. In de zomer bereikt de plant zijn hoogtepunt van groei en bloei en is regelmatig water geven nodig, vooral in droge periodes. Onkruid wordt verwijderd en indien nodig wordt er hygiënisch gesnoeid.
In de herfst, na de bloei, kan de albizia wat blad verliezen (afhankelijk van het klimaat en de soort). Minder water geven en stoppen met bemesten helpt de plant zich voor te bereiden op de winter. In koudere klimaten wordt de plant ofwel afgedekt met een afdekking in de volle grond, ofwel verplaatst naar een koele, vorstvrije ruimte.
Verzorgingsfuncties
De belangrijkste verzorgingspunten voor de Lankaran albizia zijn licht en matig water geven en bescherming tegen kou. Het is belangrijk om de luchtvochtigheid te controleren: overbewatering is onaanvaardbaar, maar uitdroging moet ook worden vermeden, vooral tijdens de actieve groei en bloei.
Regelmatig snoeien of toppen van scheuten in het voorjaar helpt een mooie kroon te vormen en een rijkere bloei te stimuleren. Bij een hoge luchtvochtigheid en slechte ventilatie kunnen schimmelziekten optreden, dus het is belangrijk om de kamer regelmatig te ventileren (als de plant binnen staat) en de conditie van het blad in de gaten te houden.
Zorg in binnenomstandigheden
Binnen wordt lankaran albizia meestal in ruime kassen, wintertuinen of glazen balkons geplaatst waar voldoende licht en ruimte is. Het is belangrijk om goed gedraineerde potten te gebruiken met een licht substraat. Geef water met warm, bezonken water en laat de bovenste laag 1-2 cm uitdrogen.
Bemesting met minerale meststoffen gebeurt elke 3-4 weken in de lente-zomerperiode. In de winter wordt de bemesting stopgezet of aanzienlijk verminderd als de activiteit van de plant afneemt. De temperatuur mag niet lager zijn dan 12-15 °C. Goede kroonondersteuning is belangrijk als de boom hoge scheuten heeft.
Als de ruimte beperkt is, kan de lankaran albizia tot een kleine struik worden gevormd door de stengels regelmatig in te korten. Regelmatig besproeien van de bladeren kan nuttig zijn, maar zorg wel voor voldoende ventilatie en warmte.
Houd er echter rekening mee dat de boom voor een volle bloei en ontwikkeling meer licht en ruimte nodig kan hebben dan een standaard appartement kan bieden. Hij gedijt het beste in afgesloten wintertuinen of grote, ruime kamers met grote ramen.
Verpotten
In potcultuur kunnen jonge planten jaarlijks in het voorjaar worden verpot, waarbij de potmaat met 2-3 cm in diameter toeneemt. Volwassen planten moeten om de 2-3 jaar of naar behoefte worden verpot, wanneer de wortels de kluit volledig hebben gevuld.
Voordat u de plant verwijdert, moet u het substraat bevochtigen, de plant voorzichtig met wortel en al verwijderen en overzetten naar een nieuwe pot met verse drainage. De mix bestaat uit blad- (of zode)aarde, turf en zand. Geef na het verpotten matig water en laat de plant acclimatiseren. Vermijd de eerste 1 à 2 weken direct zonlicht op het middaguur.
Snoeien en vormgeven van de kroon
Snoeien wordt aanbevolen in de late winter of het vroege voorjaar, voordat de actieve groei begint. Bij een hygiënische snoei worden beschadigde, droge en zieke takken verwijderd, waardoor de luchtstroom verbetert en er meer licht in het centrale deel van de kroon kan komen.
Vormsnoei kan worden gebruikt om de hoogte en breedte van de kroon te reguleren. Indien een bossige vorm gewenst is, wordt de hoofdstam ingekort en wordt zijvertakking gestimuleerd. Voor een boomvorm wordt de hoofdtak gelaten en overtollige zijscheuten verwijderd.
Mogelijke problemen en oplossingen
Te veel water geven of stilstaand water bij koud weer kan leiden tot wortelrot. De plant verwelkt en de bladeren worden geel. Verminder de watergift onmiddellijk en verpot indien nodig, waarbij u de rottende wortels verwijdert.
Gebrek aan licht leidt tot langwerpige scheuten en een zwakke of afwezige bloei. Verplaats de pot naar een zonniger raam of gebruik kweeklampen. Onvoldoende voeding leidt tot chlorose van de bladeren en een trage groei, wat kan worden aangepakt met regelmatige, evenwichtige bemesting.
Ongedierte
Van alle plagen kan lankaran albizia worden aangetast door spintmijten, bladluizen, witte vliegen en schildluizen. Preventieve maatregelen zijn onder andere blad- en stengelinspectie, het handhaven van een gematigde luchtvochtigheid en het vermijden van overmatige vochtigheid.
Als er insecten verschijnen, gebruik dan insecticiden en acariciden volgens de instructies. Gebruik bij milde plagen traditionele methoden (zeepoplossing, bladeren wassen) en bij ernstige gevallen chemische behandelingen die na 7-10 dagen opnieuw moeten worden toegepast.
Luchtzuivering
Lankaran albizia kan dankzij zijn bladeren kleine hoeveelheden CO₂ opnemen en zuurstof afgeven, wat het microklimaat binnenshuis verbetert. Het effect is echter niet erg groot gezien de grootte van de boom. Niettemin heeft elk levend groen een positief effect op het algehele comfort en verlaagt het stressniveau.
Bovendien kunnen bladeren en takken kleine hoeveelheden stof opvangen, waardoor de luchtvochtigheid licht stijgt door verdamping van het bladoppervlak. Er is geen significante impact op het filteren van schadelijke chemische stoffen waargenomen, maar algemene vergroening heeft een positief effect op het milieu.
Veiligheid
Lankaran albizia wordt niet als gevaarlijk giftig beschouwd, maar het is raadzaam om de zaden en andere delen van de plant niet te consumeren. Allergische reacties op stuifmeel zijn zeldzaam, maar kunnen voorkomen bij mensen die gevoelig zijn voor bloeiende planten.
Als er kleine kinderen of huisdieren in huis zijn, moet u ervoor zorgen dat ze niet op de bladeren kauwen of takken breken. Albizia bevat over het algemeen geen sterke giftige alkaloïden zoals sommige leden van de vlinderbloemigenfamilie, en het gevaar voor de mens is minimaal bij normaal contact.
Overwintering
In regio's met gematigd milde winters (bijvoorbeeld de Zwarte Zeekust, sommige gebieden met winters die niet kouder zijn dan -10 °C), kan de albizia lankaran in de volle grond overwinteren. Jonge planten (tot 3-5 jaar) moeten worden beschermd met vliesmateriaal en de wortelzone moet worden gemulcht ter bescherming tegen vorst.
In strengere klimaten wordt de plant opgegraven en in een container geplaatst, waar hij op een koele, maar niet te koude, plek (5-10 °C) wordt bewaard. De watergift wordt verminderd en er wordt geen bemesting toegepast. In het voorjaar, wanneer de temperaturen stijgen, wordt de boom herplant in de volle grond of teruggezet op zijn vaste plek.
Gunstige eigenschappen
Naast de hoge sierwaarde kan albizia, net als veel vlinderbloemigen, de bodemsamenstelling enigszins verbeteren door de symbiotische relatie met stikstofbindende bacteriën. Dit kan helpen om het substraat te verrijken met stikstof en een gezondere bodemmicroflora te bevorderen.
Bovendien trekt het bestuivers (bijen, vlinders) aan tijdens de bloeiperiode, wat de biodiversiteit in de tuin vergroot. In sommige culturen worden de bloemen en bladeren gebruikt als natuurlijke kleurstoffen, hoewel dit economisch gezien niet van groot belang is.
Gebruik in traditionele geneeskunde of volksremedies
Betrouwbare informatie over het officiële medicinale gebruik van Albizia lenkoranica is schaars. Folkloristische bronnen vermelden echter het mogelijke gebruik van schors of bladeren voor lichte ontstekingen of wondbehandeling. Er is geen wetenschappelijke bevestiging van de effectiviteit en veiligheid van deze methoden en inwendig gebruik van plantaardige derivaten wordt afgeraden.
Voorlopige experimentele gegevens wijzen op de aanwezigheid van antioxidanten in sommige delen van de plant, maar er zijn geen klinische studies uitgevoerd. Het gebruik ervan in de volksgeneeskunde is daarom niet betrouwbaar bevestigd en elke poging moet met de grootste voorzichtigheid worden ondernomen.
Gebruik in landschapsontwerp
De Lankaran albizia wordt zeer gewaardeerd om zijn kantachtige, parapluvormige kroon en pluizige bloemen. In gebieden met milde winters wordt hij vaak als solitair op gazons gebruikt, wat het gebied een exotische uitstraling geeft. In tegenstelling tot traditionele coniferen of bladverliezende planten, voegt albizia een levendig palet aan bloeiende trossen toe.
Verticale tuinen of hangende composities voor de boom zijn niet relevant, aangezien hij uitgroeit tot een groot exemplaar. In ruime tuinen, bij prieeltjes of langs steegjes creëert de albizia echter pittoreske lanen. Het indrukwekkende blad en de delicate bloemengeur, gecombineerd met andere tropische en subtropische soorten, creëren de sfeer van een zuidelijke tuin.
Compatibiliteit met andere planten
Lankaran albizia combineert goed met bloeiende struiken (hibiscus, bougainvillea, jasmijn) en geeft de omgeving een levendige, tropische sfeer. Hij kan ook gecombineerd worden met kleine coniferen (thuja, jeneverbes), vooral als contrast in vorm en kleur gewenst is.
Het is niet aan te raden om de boom te planten in de buurt van planten die veel water nodig hebben en de wortelzone kunnen overschaduwen of om water kunnen concurreren. Een evenwichtige bemesting en de wetenschap dat het wortelstelsel van de albizia de bodem kan verrijken met stikstof, zijn positieve factoren voor combinatiebeplanting.
Conclusie
Albizia lenkoranica (lankaran albizia) is een aantrekkelijke boom met een kanten kroon en indrukwekkende roze-witte bloemtrossen. Deze boom is een ware versiering voor tuinen in gebieden met een mild klimaat en vormt een waardevolle blikvanger in kassen en wintertuinen. De zachte, samengestelde bladeren en pluizige bloemen geven de plant een unieke aantrekkingskracht en creëren een lichte, zuidelijke sfeer.
Houd bij het kiezen van deze soort voor uw tuin of collectie rekening met de behoefte aan voldoende zonlicht, matige watergift met goede drainage en bescherming van jonge zaailingen tegen kou. Onder gunstige omstandigheden is de Lankaran albizia jarenlang een lust voor het oog en vormt een betoverende blikvanger die een licht tropisch tintje aan het landschap toevoegt.